Zagadkowa czaszka z Chin może należeć do nowego gatunku człowieka

Starożytna czaszka ludzka odkryta w 1958 roku w prowincji Guangdong w Chinach może należeć do zupełnie nieznanego dotąd gatunku człowieka. Obiekt, nazywany Maba 1, został znaleziony przez rolników zbierających guana nietoperzy do nawożenia w jaskini w pobliżu wioski Maba. Wiek tego niezwykłego okazu szacuje się na około 300 000 lat, co umieszcza go w okresie środkowego plejstocenu - epoce nazywanej przez paleontropologów czasem wielkiej eksperymentacji ewolucyjnej.

Przez dziesięciolecia naukowcy uważali, że czaszka może należeć do “chińskiego neandertalczyka” ze względu na podobieństwa w budowie twarzy. Jednak najnowsze badania wykorzystujące zaawansowaną tomografię komputerową całkowicie zmieniły to spojrzenie. Po raz pierwszy przeprowadzono szczegółową analizę wewnętrznych struktur czaszki, w tym zatok, opon mózgowych i naczyń diploicznych.

Wyniki okazały się zaskakujące i przełomowe. Czaszka wykazywała mieszankę cech charakterystycznych dla różnych archaicznych hominidów, co uniemożliwiło jej przypisanie do jakiegokolwiek znanego gatunku. Ogólna morfologia była bliższa Homo erectus niż późniejszym gatunkom, ale płat czołowy był zbyt krótki jak na Homo erectus. Dodatkowo naukowcy nie znaleźli cech jednoznacznie charakterystycznych dla neandertalczyków, a mózg był znacznie mniejszy niż u denisowian.

Naukowcy nie zdołali znaleźć w wewnętrznych strukturach Maba 1 cech charakterystycznych wyłącznie dla Homo neanderthalensis. Kanały w zatokach, którymi kiedyś przepływała krew przez gąbczastą kość diploe, były połączone z otworem ciemieniowym w tylnej części czaszki przez rurkowate struktury - bardzo rzadkie zjawisko u Homo neanderthalensis.

Jeszcze bardziej intrygujące okazały się porównania z innymi fragmentarycznymi szczątkami z tego okresu. Maba 1 wykazywała większe podobieństwo do trzech okazów z Afryki - LH18 z Tanzanii, szczątków z Djebel Irhoud w Maroku oraz czaszki Broken Hill z Zambii - niż do neandertalczyków, mimo życia tak daleko od tych afrykańskich populacji. To odkrycie rodzi fascynujące pytania o przepływ genów, wzorce migracji i regionalną izolację w prehistorii.

Po uwzględnieniu wszystkich porównań, Maba 1 obecnie nie może zostać zaklasyfikowana do żadnej znanej grupy hominidów - to najbardziej zaskakujący i pokory dodający wniosek z badań. Taka sytuacja nie jest jednak odosobniona. Często nazywany “bałaganem pośrodku”, środkowy plejstocen był czasem kwadratowych kołków i okrągłych dziur, zaludnionym przez dziwaki i odstających, którzy zacierali granice między różnymi gatunkami ludzkimi.

Naukowcy zauważyli, że w środkowym plejstocenie (780-126 tysięcy lat temu) na Ziemi żyła duża liczba “pośrednich” gatunków człowieka. W tym samym okresie istoty podobne do Homo sapiens żyły w Maroku i Tanzanii, a gatunek Homo heidelbergensis został znaleziony w Zambii. Naukowcy tymczasowo określili Maba 1 jako hominida “non-erectus”, podkreślając jego wyjątkową pozycję w drzewie ewolucyjnym.

Maba 1 również doznała urazu przed śmiercią, ale konkretna przyczyna urazu pozostaje nieznana. Na lewej stronie kości czołowej widoczne jest półkoliste zagłębienie o średnicy prawie centymetra, otoczone koncentrycznymi grzbietami zgojonej kości, co może świadczyć o przemocy między osobnikami.

Odkrycie to podkreśla znacznie większą różnorodność form ludzkich w środkowym plejstocenie, niż wcześniej przypuszczano. Zamiast formy przejściowej między znanymi gatunkami, Maba 1 może reprezentować całkowicie niezależną ścieżkę ewolucyjną, która albo wymarła, albo stopiła się z inną grupą w czasie. Sugeruje to również, że Azja Wschodnia może skrywać własne sekrety ewolucyjne czekające na odkrycie.

Wyniki badań opublikowane w American Journal of Biological Anthropology przekształcają nasze rozumienie różnorodności ludzkiej w środkowym plejstocenie, dowodząc, że historia ewolucji człowieka jest znacznie bardziej skomplikowana i nielinowa niż dotychczas sądzono.