Zagadka sprzed 500 milionów lat rozwiązana – naukowcy opisali tajemnicze pradawne stworzenie

Po ponad wieku od odkrycia tajemniczych skamieniałości, naukowcy z Uniwersytetu Harvarda wreszcie rzucili światło na jedną z paleontologicznych zagadek. Zespół badaczy pod kierownictwem Sarah Losseau przedstawił pierwszy oficjalny opis starożytnego stworzenia znanego jako Helmetia expansa, którego szczątki zostały odnalezione przez słynnego paleontologa Charlesa Doolittle Walcotta jeszcze w 1918 roku.

Wyniki przełomowych badań, opublikowane w prestiżowym czasopiśmie Journal of Systematic Palaeontology, dostarczają fascynujących informacji na temat anatomii, zachowań oraz ewolucyjnych powiązań tego pradawnego organizmu. Jest to znaczący krok w zrozumieniu różnorodności życia w okresie kambryjskim, który miał miejsce około 500 milionów lat temu.

Szczególnie intrygujący jest fakt, że choć Helmetia expansa była wspominana w licznych pracach naukowych przez dekady, to do niedawna pozostawała bez formalnego opisu taksonomicznego. Gatunek ten został zilustrowany zaledwie raz, mimo częstych wzmianek w literaturze paleontologicznej. Początkowo błędnie klasyfikowano go jako skorupiaka, co pokazuje, jak trudnym zadaniem jest poprawna identyfikacja skamieniałości pochodzących z tak odległych epok.

Najbardziej zaskakującym odkryciem zespołu badawczego jest ustalenie, że Helmetia expansa należy do rzadkiej grupy wczesnych stawonogów znanych jako rozjemcy (Conciliterga). Te pradawne stworzenia są bliskimi krewnymi znacznie lepiej poznanych i częściej znajdowanych trylobitów – charakterystycznych skamieniałości okresu paleozoicznego.

Kluczowa różnica między rozjemcami a trylobitami tkwi w budowie ich pancerza. W przeciwieństwie do swoich słynnych krewnych, rozjemcy nie posiadali zwapniałych pancerzyków, co znacząco utrudniało ich fosylizację. To właśnie dlatego skamieniałości trylobitów są powszechne w zapisie kopalnym, podczas gdy pozostałości rozjemców należą do rzadkości paleontologicznych. Tkanki miękkie mogą zachować się jedynie w wyjątkowo sprzyjających warunkach, takich jak te, które panowały w słynnych łupkach z Burgess w Kanadzie.

Te niezwykłe łupki, datowane na około 508 milionów lat, stanowią jedno z najbogatszych źródeł wiedzy o wczesnym życiu na Ziemi. W osadach tych nawet tkanki miękkie uległy fosylizacji, zachowując się w zadziwiająco dobrym stanie i umożliwiając naukowcom wgląd w anatomię organizmów, które w innych warunkach pozostałyby nieznane nauce.

W celu dokładnego opisania gatunku Helmetia expansa, naukowcy musieli zgromadzić i przeanalizować liczne okazy. Łącznie przebadano 36 skamieniałości z okresu kambryjskiego, z których część pochodziła z formacji Burgess, a pozostałe wypożyczono z renomowanych instytucji – Smithsonian Institution oraz Royal Ontario Museum. Przeprowadzono także analizę porównawczą z gatunkami spokrewnionymi, odkrytymi w biocie Chengjiang w Chinach oraz w jednym z najstarszych złóż kambryjskich na Grenlandii.

"Helmetia miała liściopodobny pancerz, a niektóre okazy zachowały oczy, oczy przyśrodkowe, układ pokarmowy i kończyny" – opisują badacze w swojej publikacji. Wyjaśniają również, że wczesne stawonogi posiadały specjalistyczne kończyny ze strukturami przypominającymi "stopy", które służyły zarówno do poruszania się, jak i zdobywania pożywienia, a także skrzela umożliwiające oddychanie.

Szczególnie interesujące jest to, jak bardzo nasza wiedza o Helmetia ewoluowała wraz z każdym nowym odkryciem. Początkowo naukowcy błędnie sądzili, że stworzenie to w ogóle nie posiadało nóg, a jedynie skrzela, co prowadziło do wniosku, że był to organizm wyłącznie planktoniczny, unoszący się swobodnie w toni wodnej. Jednak dzięki szczegółowej analizie dużej liczby okazów ustalono, że Helmetia expansa faktycznie posiadała nogi, co sugeruje, że poruszała się podobnie jak trylobity – po dnie pradawnych mórz.

To odkrycie podkreśla, jak ważne jest systematyczne gromadzenie i analizowanie skamieniałości, nawet tych znanych nauce od dziesięcioleci. Przypomina również, że wiele tajemnic dotyczących ewolucji wczesnego życia na naszej planecie wciąż czeka na rozwiązanie, a niektóre odpowiedzi mogą kryć się w muzeach i kolekcjach naukowych, oczekując na rozwój nowych technologii i metod badawczych, które pozwolą nam lepiej je zrozumieć.

Badania nad Helmetia expansa stanowią ważny krok w rekonstrukcji drzewa życia z okresu kambryjskiego – czasu bezprecedensowej eksplozji różnorodności biologicznej, która położyła podwaliny pod ewolucję współczesnych grup zwierząt. Każde takie odkrycie przybliża nas do pełniejszego zrozumienia jednego z najbardziej fascynujących okresów w historii życia na Ziemi.