Pojawiły się nowe kanały na Marsie - naukowcy zastanawiają się co się tam dzieje

Gdy w październiku 2025 roku na zdjęciach orbitera NASA pojawiły się świeże, kręte bruzdy na powierzchni Marsa, naukowcy stanęli przed zagadką. Kanały wyglądały jak ślady gigantycznych robaków z filmu „Diuna” – głębokie rowki z uniesionymi krawędziami, które jeszcze miesiąc wcześniej nie istniały. 

Przez dwie dekady główna teoria zakładała, że takie formacje powstały dzięki płynącej wodzie z cieplejszej epoki Czerwonej Planety. Teraz holenderski zespół badawczy z Uniwersytetu w Utrechcie definitywnie zamknął tę debatę, publikując rewolucyjne odkrycie w czasopiśmie Geophysical Research Letters.

Prawdziwy sprawca okazał się zaskakująco prozaiczny, choć zarazem niesamowity – bryły suchego lodu, czyli zamrożonego dwutlenku węgla. To zjawisko, które w ogóle nie występuje naturalnie na Ziemi, na Marsie działa jak potężna siła geologiczna. Doktor Lonneke Roelofs, główna autorka badania, wraz ze studentką Simone Visschers przeprowadziła przełomowy eksperyment w specjalnej komorze symulującej warunki marsjańskie na Uniwersytecie Otwartym w Milton Keynes w Anglii.

Mechanizm tworzenia kanałów jest fascynujący. Podczas marsjańskiej zimy, gdy temperatura spada do minus stu dwudziestu stopni Celsjusza, na powierzchni wydm gromadzi się warstwa lodu z dwutlenku węgla o grubości nawet siedemdziesięciu centymetrów. Na wiosnę, gdy piasek zaczyna się nagrzewać, bryły tego lodu odłamują się i staczają ze zboczy. Jednak nie zachowują się jak zwykłe kawałki lodu – zamiast tego podlegają procesowi sublimacji, przechodząc bezpośrednio ze stanu stałego w gazowy.

To właśnie tutaj dzieje się coś niezwykłego. Pod bryłą lodu gromadzi się pod ogromnym ciśnieniem dwutlenek węgla w formie gazowej. Gaz ten dosłownie wybucha, rozrzucając piasek we wszystkich kierunkach. Bryła lodu zaczyna się zagłębiać w zbocze i poruszać w dół jak kret lub, jak opisała to Roelofs, jak robak piaskowy z „Diuny”. Podczas gdy lód przesuwa się i dalej sublimuje, wyżłabia długi, głęboki kanał z charakterystycznymi grzbietami piasku po obu stronach.

Image

Badaczka przyznała, że obserwowanie tego procesu w laboratorium było niesamowitym doświadczeniem. Widziała na własne oczy, jak ciśnienie gazu rozrzuca piasek, tworząc formacje identyczne z tymi obserwowanymi na zdjęciach satelitarnych Marsa. Eksperyment wymagał prób z różnymi kątami nachylenia stoków, zanim udało się osiągnąć właściwe warunki dla uruchomienia całego mechanizmu.

Odkrycie ma dalekosiężne konsekwencje dla rozumienia geologicznych procesów na Marsie. Wcześniejsze hipotezy sugerowały, że wąwozy powstały tysiące lub miliony lat temu, gdy warunki klimatyczne mogły sprzyjać istnieniu płynnej wody. Nowe badania pokazują jednak, że wszystkie świeżo wyglądające formacje można przypisać procesom zachodzącym obecnie, mimo że planeta dawno utraciła gęstą atmosferę.

Colin Dundas z Geologicznej Służby Stanów Zjednoczonych, który już w dwutysięcznym czternastym roku badał podobne zjawiska przy użyciu sondy Mars Reconnaissance Orbiter, przyznał otwarcie zmianę swojego stanowiska. Jeszcze pięć lat wcześniej był przekonany, że kanały wskazują na obecność płynnej wody. Dopiero szczegółowa analiza harmonogramu powstawania nowych struktur, które pojawiały się wyłącznie zimą, doprowadziła do wniosku o roli zamrożonego dwutlenku węgla.

Image

Roelofs wcześniej badała również inne rodzaje przepływów gruzowych na ścianach kraterów marsjańskich, gdzie sublimacja suchego lodu również odgrywa istotną rolę. Jednak kanały na wydmach wyglądały inaczej, co skłoniło ją do poszukiwania odmiennego mechanizmu. Formacje te występują głównie na południowej półkuli Marsa, gdzie warunki są idealne dla akumulacji i sezonowego uwalniania suchego lodu.

Badanie eliminuje wodę jako czynnik odpowiedzialny za tworzenie tych konkretnych struktur, co zmienia narrację o ewolucji klimatu Marsa. Nie oznacza to jednak końca poszukiwań śladów dawnej obecności wody na planecie – po prostu pokazuje, że nie wszystkie erozyjne procesy wymagają płynnej wody. Mars pozostaje fascynującym laboratorium geologicznym, gdzie zachodzą zjawiska niemożliwe do zaobserwowania na Ziemi, otwierając nowe perspektywy dla zrozumienia procesów kształtujących powierzchnie planet.

Źródła:
https://www.sciencedaily.com/releases/2025/10/251015230949.htm
https://www.nasa.gov/news-release/nasa-spacecraft-observes-further-evid…
https://phys.org/news/2025-10-mysterious-gullies-mars-burrowing-ice.html
https://www.drivingeco.com/en/hielo-seco-no-agua-esculpe-canones-marte-…
https://earthsky.org/space/gullies-on-mars-co2-ice-geology/
https://www.marsdaily.com/reports/Blocks_of_dry_ice_carve_gullies_on_Ma…
https://www.earth.com/news/mars-is-covered-with-gullies-but-no-one-is-s…