Małpy bonobo posługują się złożonym językiem podobnym do ludzkiego

Naukowcy dokonali fascynującego odkrycia, które może zmienić nasze rozumienie ewolucji języka. Okazuje się, że bonobo – jedni z najbliższych krewnych człowieka – posiadają zdolność do tworzenia złożonego języka poprzez łączenie pojedynczych elementów znaczeniowych w bardziej skomplikowane struktury. Ta umiejętność, zwana kompozycyjnością, uważana była dotychczas za wyłącznie ludzką cechę, odróżniającą nas od świata zwierząt.

Przełomowe badanie, opublikowane w renomowanym czasopiśmie naukowym Science, jest efektem wieloletnich obserwacji dzikich bonobo w rezerwacie Kokolopori w Demokratycznej Republice Konga. Zespół badaczy opracował pionierską metodę analizy dźwięków wydawanych przez te małpy, uwzględniającą nie tylko same sygnały dźwiękowe, ale również kontekst ich użycia.

To, co wyróżnia tę pracę od wcześniejszych badań nad komunikacją zwierząt, to niezwykle szczegółowe podejście analityczne. Naukowcy wzięli pod uwagę ponad 300 różnych parametrów – od obecności drapieżników w okolicy, po subtelne zmiany w zachowaniu samych małp przed i po wydaniu określonych dźwięków. Ta drobiazgowa analiza pozwoliła stworzyć pierwszy w historii kompleksowy "słownik" bonobo, systematycznie klasyfikujący znaczenia wszystkich znanych dźwięków wydawanych przez te naczelne.

Jednak najważniejsze odkrycie przyszło w kolejnym etapie badań. Naukowcy sprawdzili, jak poszczególne dźwięki łączą się ze sobą i czy znaczenie elementów składowych wpływa na ogólne znaczenie kombinacji. Wyniki okazały się zaskakujące – w wielu przypadkach znaczenie połączeń dźwiękowych rzeczywiście zależało od znaczenia ich części, co jest jedną z kluczowych cech kompozycyjności.

Szczególnie interesujący jest fakt, że niektóre z kombinacji dźwiękowych wykazywały tak zwaną nietrywialną kompozycyjność. Jest to zjawisko, w którym jedno znaczenie modyfikuje drugie, podobnie jak dzieje się to w języku ludzkim. Przykładem takiej struktury w naszym języku jest wyrażenie "zły tancerz" – słowo "zły" nie odnosi się do ogólnej osobowości człowieka, ale konkretnie do jego umiejętności tanecznych. Do tej pory nie udało się wiarygodnie zidentyfikować podobnych struktur w komunikacji zwierząt.

Image

Badanie wykazało również, że wszystkie dźwięki używane przez bonobo występują w co najmniej jednej kombinacji kompozycyjnej – podobnie jak słowa w języku ludzkim, które rzadko funkcjonują w izolacji, a najczęściej jako część większych struktur. Ta obserwacja sugeruje, że kompozycyjność nie jest wyłącznie ludzką cechą, lecz zjawiskiem o wiele starszym ewolucyjnie, niż dotychczas przypuszczano.

Odkrycie to ma ogromne znaczenie dla naszego rozumienia ewolucji języka. Jeśli bonobo, które rozdzieliły się od linii prowadzącej do człowieka około 6-7 milionów lat temu, wykorzystują podobne struktury komunikacyjne jak ludzie, to bardzo prawdopodobne jest, że nasz wspólny przodek również posiadał tę umiejętność. Oznaczałoby to, że podstawy języka ludzkiego mogły pojawić się znacznie wcześniej, niż zakładały dotychczasowe teorie.

Badacze podkreślają, że ich odkrycie nie oznacza, iż bonobo posiadają język równie złożony jak ludzki. Wskazuje jednak, że niektóre fundamentalne mechanizmy leżące u podstaw ludzkiej mowy mogą być obecne również u naszych najbliższych krewnych ewolucyjnych. Ta perspektywa rzuca nowe światło na pochodzenie języka i może prowadzić do przewartościowania poglądów na temat unikalności ludzkiej komunikacji.

Odkrycie to jest także ważnym krokiem w kierunku lepszego zrozumienia procesów myślowych innych gatunków. Jeśli bonobo potrafią łączyć pojedyncze elementy w złożone struktury znaczeniowe, to możliwe, że ich procesy poznawcze są bardziej skomplikowane, niż dotychczas sądziliśmy.

W miarę jak naukowcy kontynuują badania nad komunikacją bonobo i innych naczelnych, możemy spodziewać się kolejnych odkryć, które pomogą nam lepiej zrozumieć nie tylko ewolucję języka, ale również to, co naprawdę znaczy być człowiekiem.