Apokaliptyczne tsunami, które zmiotło dinozaury z powierzchni Ziemi wywołało fale o wysokości 4,5 kilometra

66 milionów lat temu świat, jaki znali jego ówcześni mieszkańcy, przestał istnieć. Asteroida o średnicy 14 kilometrów uderzyła w płytkie wody Półwyspu Jukatan, tworząc krater Chicxulub o średnicy 180 kilometrów. Choć samo uderzenie było katastrofalne, to jednak jego konsekwencje okazały się jeszcze bardziej niszczycielskie. 

Jednym z najbardziej spektakularnych i przerażających efektów było gigantyczne tsunami, które przetoczyło się przez oceany całego świata, pozostawiając po sobie ślady widoczne w zapisie geologicznym nawet dziś, po dziesiątkach milionów lat.

Badania opublikowane w prestiżowym czasopiśmie AGU Advances, przeprowadzone przez zespół naukowców pod kierownictwem Molly Range z Uniwersytetu Michigan, rzucają nowe światło na skalę tego wydarzenia. Po raz pierwszy przeprowadzono kompleksową, globalną symulację tsunami wywołanego uderzeniem asteroidy Chicxulub. Wyniki są porażające i przekraczają wszystko, co moglibyśmy sobie wyobrazić na podstawie współczesnych katastrof naturalnych.

Według symulacji, zaledwie dwie i pół minuty po uderzeniu, materiał wyrzucony z krateru wypchnął masę wody, tworząc początkową falę o wysokości do 4,5 kilometra. Dla porównania, najwyższe współczesne budynki na świecie osiągają wysokość około kilometra. 

Ta pierwsza fala, choć spektakularna, była jednak krótkotrwała i lokalna. Prawdziwe globalne tsunami zaczęło się formować dopiero po około 10 minutach od uderzenia, kiedy to w odległości 220 kilometrów od krateru powstała fala o wysokości około 1,5 kilometra, która następnie zaczęła rozprzestrzeniać się po oceanach całego świata.

Energia tego tsunami była oszałamiająca – naukowcy szacują, że była aż 30 000 razy większa niż energia tsunami z grudnia 2004 roku w Oceanie Indyjskim, które zabiło ponad 230 000 osób i jest uważane za jedno z najstraszliwszych kataklizmów w nowożytnej historii. Fala z Chicxulub przemieszczała się z prędkością około 1320 kilometrów na godzinę w otwartym oceanie, docierając do najbardziej odległych zakątków ówczesnych mórz.

Co zaskakujące, tsunami dotarło nawet do odległej Nowej Zelandii, położonej ponad 12 000 kilometrów od miejsca uderzenia. Po 24 godzinach fale o wysokości około 10 metrów wciąż atakowały wschodnie wybrzeża tego odległego lądu. Skala tego wydarzenia przekracza wszystko, czego doświadczyliśmy we współczesnych czasach – tsunami z 2004 roku, choć katastrofalne, miało głównie zasięg regionalny, ograniczony do basenu Oceanu Indyjskiego.

Jednym z najbardziej fascynujących aspektów badań jest weryfikacja modeli poprzez analizę rzeczywistych danych geologicznych. Zespół naukowców przeanalizował próbki skał z ponad 100 miejsc na całym świecie i odkrył ślady erozji i zaburzeń osadów na dnie oceanów, które doskonale odpowiadają przewidywaniom modeli numerycznych. Co ciekawe, niektóre z tych zaburzeń, wcześniej przypisywane aktywności tektonicznej, obecnie interpretowane są jako bezpośrednie dowody na globalny zasięg tsunami Chicxulub.

Prędkość przepływu wody, czyli ruch cząstek wodnych, przekraczała 1 metr na sekundę w wielu regionach, co było wystarczające do wywołania potężnej erozji osadów na dnie oceanów. W rezultacie tsunami dosłownie zmiotło osady z połowy powierzchni oceanów na Ziemi, tworząc charakterystyczną lukę w zapisie geologicznym lub pozostawiając chaotycznie zmieszane, starsze warstwy.

Image

Porównując tsunami Chicxulub z największymi współczesnymi kataklizmami, możemy lepiej zrozumieć jego skalę. Podczas gdy tsunami z 2004 roku osiągnęło maksymalną wysokość około 30 metrów w niektórych regionach przybrzeżnych, fala Chicxulub miała początkową wysokość 4500 metrów, a nawet po przebyciu tysięcy kilometrów wciąż mierzyła dziesiątki metrów. Podczas gdy współczesne tsunami przemieszczają się z prędkością do 900 kilometrów na godzinę, fala Chicxulub osiągała prędkość ponad 1300 kilometrów na godzinę.

Choć uderzenie asteroidy jest powszechnie akceptowane jako główny czynnik masowego wymierania na granicy kredy i paleogenu, które doprowadziło do wyginięcia około 75% gatunków roślin i zwierząt na Ziemi, w tym większości dinozaurów, naukowcy wciąż debatują nad dokładnymi mechanizmami tego wymierania. Tsunami, choć niewątpliwie katastrofalne, było tylko jednym z wielu czynników, które przyczyniły się do tej globalnej katastrofy.

Inne konsekwencje uderzenia obejmowały globalne ochłodzenie spowodowane pyłem i aerozolami wyrzuconymi do atmosfery, które blokowały światło słoneczne, masowe pożary wywołane gorącymi fragmentami skał wyrzuconymi z miejsca uderzenia, kwaśne deszcze oraz dramatyczne zmiany w ekosystemach na całym świecie. Ta kaskada wydarzeń, rozpoczęta przez uderzenie asteroidy, doprowadziła do jednego z największych masowych wymierań w historii Ziemi.

Badania nad tsunami Chicxulub mają znaczenie nie tylko dla zrozumienia przeszłości naszej planety, ale także dla oceny potencjalnych zagrożeń w przyszłości. Choć uderzenia asteroid o takiej skali są niezwykle rzadkie, mniejsze obiekty kosmiczne regularnie przelatują w pobliżu Ziemi, a niektóre z nich mogą stanowić zagrożenie. Zrozumienie mechanizmów i skutków takich uderzeń może pomóc w opracowaniu strategii obrony planetarnej i planów reagowania na potencjalne katastrofy.

Co ciekawe, nawet mniejsze uderzenia mogą wywołać znaczące tsunami. Na przykład, niektóre badania sugerują, że stosunkowo niewielka asteroida, która wybuchła nad Tunguską w 1908 roku, gdyby uderzyła w ocean, mogłaby wywołać regionalne tsunami o potencjalnie katastrofalnych skutkach. Dlatego też monitorowanie obiektów zbliżających się do Ziemi i badanie ich potencjalnych skutków ma kluczowe znaczenie dla naszego bezpieczeństwa.

Badania zespołu Molly Range rzucają również światło na sposób, w jaki ekstremalne wydarzenia geologiczne kształtują powierzchnię naszej planety. Erozja wywołana przez tsunami Chicxulub zmieniła topografię dna oceanicznego na ogromną skalę, wpływając na cyrkulację oceaniczną i ekosystemy morskie na długo po samym uderzeniu. Te zmiany mogły przyczynić się do długotrwałych zmian klimatycznych i środowiskowych, które charakteryzowały epokę paleogenu.